قطب سي‌ام

حضرت مجذوب عليشاه همداني

اَلفَريدُ التِبياني و الصِّراطُ المُستقيم الميزاني، جناب مجذوب عليشاه همداني. نام شريفش محمد جعفر و از ايل قراگوزلو از طايفه ازبک لو مي‌باشد. پدر بر پدر، بزرگ ايل و قبيله خود را سرخيل بوده‌اند و بعضي از آنان به وزارت فارس و سرداري کرمان نايل آمده بودند.

جدّش حاج عبدالله خان در زمان کريم خان داراي جاه و جلال و حکومت همدان و نواحي آن را عهده دار و با سمت حکومت به غايت متّقي و پرهيزکار و بي‌نهايت عادل و خوش رفتار بوده است. حاج صفر خان والد آن جناب با وجود مهيا بودن تمام وسايل جاه و جلال و آمادگي همه ممکنات براي به دست گرفتن حکومت و اقتدار از امور دنيوي اعراض و کناره گيري نموده، با داشتن همه قسم وسعت مالي به اقلّ مايقنع از مأکول و ملبوس اقتصار کرده، شب و روز به طاعت پروردگار مشغول بود، و اکثر سالها به زيارت ائمه هدي (ع) به عتبات عاليات مشرّف مي‌شد تا سفر آخر که در کربلاي معلّي به دار باقي رحلت نمود.

فرزند برومندش جناب مجذوب علي شاه در هنگام صباوت به تحصيل علوم مشغول و تا سنّ هفده سالگي در همدان علوم صرف و نحو و منطق و ادبيات را تحصيل، سپس به اصفهان عزيمت و پنج سال در آنجا نزد علماي وقت به تکميل علوم مختلفه اشتغال داشت. پس به کاشان رفته چهار سال در خدمت مولانا مهدي نراقي کسب حکمت الهي و علم فقه و اصول نمود، و با اشتغال و سرگرمي به تحصيل علوم ظاهري و مراقبت در مراتب زهد و تقوي، طريق تحقيق و تدفين در راه دين را نيز از نظر دور نداشت. با اينکه در ريعغن جواني بود دل به جهان و زخارف آن خوش نکرد و دنيا را در نظر همّت وي محبتي و قدر و اعتباري نبود، همواره در پي يافتن حقيقت و جستن مقصود حقيقي بود، از اين رو خدمت جمعي از زهّاد و علماء و حکماء عصر از قبيل ميرزا محمدعلي ميرزا نصر و مولانا محراب گيلاني و ميرزا ابوالقاسم مدرّس اصفهاني و شيخ جعفر نجفي و شيخ احمد احساوي و غير هم رسيده، از هر بوستاني گلي چيد، ولي جمال مقصود نهائي را در صحبت آنها نديد. عاقبت آتش شوقش در طلب مقصود تيزتر شده و دست طلب گريبانش را گرفت و به طرف عرفا و فقرا کشانيده، وي را با جمعي از اين طايفه اتفاق ملاقات و مصاحبت دست داد، تا آخرالامر در اصفهان به محضر قطب العارفين حسينعلي شاه مشرّف گرديد و جمال مقصود را در آينه جبهۀ وي مشاهده نمود، دست ارادت به دامان وي زده توبه و تلقين يافت و به يمن تربيت آن جناب در اندک مدتي به مرتبۀ عالي از سلوک نايل آمد. سپس در خدمت عارفان بالله سيد معصومعلي شاه و نورعليشاه تشرف حاصل نموده و در سنه يكهزار و دويست و هفت هجري از طرف جناب نورعليشاه اجازۀ دستگيري و ارشاد يافت و به راهنمائي عباد مشغول شد. تا در سال يکهزار و دويست و سي و چهار جناب حسينعلي شاه در کربلاي معلّي وي را به سمت خليفة الخلفائي و جانشيني خويش تعيين و امور فقرا را به ايشان محوّل فرمود. وي پس از آن جناب به وطن مألوف مراجعت و به ترويج شريعت غرّا و بسط طريقت بيضا و نشر علوم ظاهري و باطني مشغول گرديد.

در موطن آن جناب با اينکه علماء معاصر وي به مراتب اجتهاد آن حضرت معترف بودند و به کرّات تقاضا مي‌نمودند که در امور شرعي فتوا صادر کند و به صدور احکام شرعي مبادرت ورزد، وي به هيچ وجه قبول نفرموده حتي به امامت جماعت و يا توليت موقوفات و امثال آنها هيچ گاه مبادرت نکرد، مع ذلک بنابر شيوۀ هميشگي اهل دنيا به سعايت حسودان و منکران فقر و عرفان جمعي از عالم نمايان عصر فتوي به الحاد و کفر آن جناب نوشتند و در اطفاء نور وجودش به سعي و جديت پرداختند و حکّام را نيز در اين باب با خود يار و ياور ساختند و شروع به آزار و اذيت وي نمودند، تا بالاخره ناچار به طرف تبريز مسافرت فرمود و در تبريز در سال يکهزار و دويست و سي و نه موقع نماز و هنگام سجود روح شريفش به آشيان قدس پرواز نمود. جانشين و خليفۀ وي جناب مستعلي شاه است. مدت تمکّن وي بر مسند ارشاد پنج سال بوده است.

آن جناب را مصنفات متعددي است من جمله رساله مراحل السّالکين مشتمل بر بيست و چهار فصل در آداب سلوک، ديگر مرآت الحق فارسي مشتمل بر پانزده فصل، ديگر شرحي بر دعاي اَللّهم نَوِّر ظاهِري بطاعتِکَ و ديگر شرحي بر زيارت جامعه.

مأذونين از طرف آن جناب:

۱ - جناب زين الممالک احمد ملقب به نظامعلي شاه کرماني؛

۲ - شيخ الاسلام جناب ميرزا مسلم اروميه‌اي ملقب به نصرت علي؛

۳ - جناب سيد حسين زاجکاني قزويني.

مشاهير معاصرين آن جناب: چون مدت ارشاد آن جناب بيش از پنج سال نبوده است، معاصرين حضرتش همان معاصرين جناب حسينعلي شاه است.