۲۴- علّت عدم دخالت فقرا در سیاست چیست؟

 

 در این موضوع هم سوءتفاهم شده، چون منظور این نیست كه نباید فقرا در سیاست دخالت كنند؛ زیرا سیاست حقیقی كه ترتیب نظام و مصالح اجتماعی است درحقیقت جزء مسائل اجتماعی اسلام است كه در زمان پیغمبر(ص) روحانیت و سیاست تحت‏نظر خود آن حضرت بود. و علی - علیه‏السّلام - هم در زمان خلافت ظاهری خود همین رویه را داشتند. نهایت آنكه سیاست باید تابع دیانت و احكام شرع مطهّر باشد، همان‏طور كه رویه علی - علیه‏السّلام - بود و البتّه اگر آن رویه باشد، سیاست نیز جزئی از احكام شریعت مقدّسه مي‏باشد، ولی اگر سیاست اصطلاحی امروز درنظر گرفته شود كه تقید به تطبیق با احكام شرع نباشد (مانند معاویه كه برخلاف علی - علیه‏السّلام - هركس را به دوستی علی یا مخالفت معاویه متّهم مي‏نمودند، او را از بین مي‏برد) البتّه این قبیل سیاست برخلاف موازین شرعیه و اخلاق است و باید از آن دوری كرد.

 و سیاستی كه مطابق موازین شرعیه باشد جزء احكام شرع مطهّر است و باید در آن‏باره از فتواهای مراجع تقلید پیروی نموده آنچه در آن‏باره دستور دادند بدان عمل كرد.

 و نیز اینكه گفته شده فقرا در سیاست دخالت نمي‏كنند نه آنكه منظور همه افراد فقرا باشند؛ زیرا در همه ادوار بسیاری از فقرای با ایمان و محبّت نیز در طبقه عالیه رجال سیاسی بوده‏اند؛ مانند بعض اصحاب ائمّه همچون علی بن یقطین(۱۴۳) وزیر هارون‏الرّشید كه از خواصّ حضرت كاظم - علیه‏السّلام - بوده و با اجازه بلكه دستور خود آن حضرت وزارت هارون را پذیرفت، برای آنكه در بعض موارد بتواند رفع ظلم از مظلوم بكند، یا جلوگیری از تعدّی نسبت به شیعه یا مستضعفین بنماید. در فقرا هم همین طور كسانی در بعض ازمنه بوده‏اند كه با نیت‏های خیرخواهانه وارد مي‏شدند و خدماتی هم انجام مي‏دادند و خوشبختانه در هر زمان به صحّت عمل و دیانت و تقوی و خیرخواهی جامعه شهرت داشتند. ولی بزرگان سلسله، خود را از محیطهای دیوانی و سیاسی بركنار مي‏داشتند و منظور هم همان بزرگان سلسله هستند كه خود را از آن دور مي‏دارند و در مسائل اجتماعی كه سیاست نیز از آن جمله است دستور كلّی نمي‏دهند؛ زیرا این امر در قلمرو شریعت است و باید از مراجع تقلید دستور گرفت.

 و سیاست حقیقی هم تابع روحانیت واقعی است كه سیاست المدن باید تابع آن باشد، چون از احكام ظاهر شرع است و مربوط به علما و فقها و مراجع شیعه مي‏باشد و باید در احكام ظاهری كه سیاست نیز جزء آن است از مراجع تقلید پیروی كرد و وظیفه بزرگان فقر و طریقت از نظر طریقتی راهنمایي‏های باطنی و دستورات قلبیه است كه اخلاق را نیز مي‏توان تابع آنها قرار داد و اگر هم گاهی در امور فقهی اظهارنظر كنند، از جنبه فقاهتی است نه آنكه ما بگوییم از شریعت بي‏خبرند كه این خود نیز توهین و تهمت از طرف اعتراض كننده است. ولی سیاسةالمدن در حدود وظایف حاكم شرع و عالم مرجع تقلید است كه فقرا نیز از مرجعی كه تقلید مي‏كنند در آن قسمت نیز از ایشان تقلید مي‏نمایند و در بسیاری از امور سیاسی به تبعیت از فتوای معظم لهم دخالت نموده و موفّق هم مي‏شوند و اگر درباره امور سیاسی از راهنمایان فقر سؤال شود به آقایان زعمای بزرگ شیعه و مراجع ارجاع مي‏دهند؛ چنانكه در ازمنه سابقه اگر از مطالب روحی و طریقت از عالمی سؤال مي‏شد، به عرفا رجوع مي‏دادند مگر آنكه خود آن شخص عالم جامعیت داشته، هم در شریعت و هم طریقت كامل باشد؛ از این‏رو در هر دو قسمت دستور مي‏دهد و امر صادر مي‏نماید و در اوائل غیبت بین این دو دسته اتّحاد كامل بود و هر یك خود را از طرف امام مأمور راهنمایی در امور مربوط به خود دانسته و از همدیگر كمك مي‏گرفتند؛ مانند سید مرتضی و سید رضی - رحمةاللَّه علیهما - كه مسأله تقسیم كار ظاهری نیز مانند آن است.

 بنابر شرحی كه ذكر شد، هرگاه سیاست دینی و روحانی كارفرما باشد، چون جزء احكام شرع است، باید طبق دستورات علما و مراجع تقلید در آن‏باره رفتار نمود؛ ولی سیاستی كه برخلاف موازین دینی و اخلاقی باشد؛ مانند سیاست مصطلح امروز كه لازمه آن دروغ و تفتین و نقض عهد و ظلم و اذیت و آزار باشد، باید از آن دوری كرد و علما و مراجع نیز از آن نهی مي‏كنند، چون برخلاف شرع و وجدان است.

 

 ۱۴۳) در اینجا نیز اعتراض كننده نوشته كه درباره علی بن یقطین افراد بزرگ پرهیزگار را به نام فرقه خود و صوفی جا زدن كار مسلمان پرهیزگار نیست. اوّلاً) در عبارت بالا ما نامی از تصوّف علی بن یقطین نبردیم هرچند به طور قطع آن حالات را داشته، و ثانیاً) ما به عنوان مثال نوشتیم كه در زمان ائمّه - علیهم‏السّلام - نیز بعضی از صحابه دخالت داشتند.

 

 

نقل از رساله رفع شبهات، تألیف: حضرت آقای حاج سلطانحسین تابنده رضاعلیشاه ثانی قدس سرّه سبحانی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات حقیقت، ۱۳۷۷.